Om de huidige feestelijkheden rondom 900 jaar Raalte in perspectief te plaatsen publiceren we af en toe een historisch verhaal. Waar gefeest wordt, wordt gedronken. En waar gedronken wordt ontstaan helaas ook wel eens ruzies. Soms met ernstige afloop. Vroeger was dat niets anders…
Barbecue bij Overesch mondt uit in doodslag
Het is een mooie voorjaarsdag, zondag 30 mei, om precies te zijn, in 1745. Ook een feestelijke dag, zeker op de boerderij van Bartus Overesch in Linderte. Hij heeft voor buren en familieleden een feest georganiseerd, een houtmaal zoals dat genoemd werd. Nu zouden we dat een buurtbarbecue noemen. Er zijn veel gasten, een grote menigte, bij de gastheer Bartus en zijn vrouw Hermina Overmars.
Het is een feestelijk gebeuren, de gasten amuseren zich prima, er wordt smakelijk gegeten en er is genoeg te drinken. Niets wijst erop dat deze prachtige dag zal eindigen in een bloedige vechtpartij waarbij zelfs een dode valt. Toch sluimert er onder de oppervlakte iets. Blik Zeijne, buurman en goede vriend van Overmars, ligt in de clinch met de familie Wallink, in het bijzonder met de oude Gerrit. Blik Zeijne woonde op een boerderijtje dat hij huurde van Jan Arends Roelofs in Hellendoorn. Roelofs heeft het huis in 1745 publiek verkocht aan Lukas Meijerink. Die heeft blijkbaar net iets meer geboden dan Blik Zeijne die had gehoopt op het boerderijtje te kunnen blijven wonen.
Tegen zonsondergang, de alcohol heeft dan rijkelijk gevloeid, komt het op de deel in de boerderij tot een woordenwisseling tussen Blik Zeijne en de oude Gerrit Wallink en er ontstaat een handgemeen dat in de keuken wordt voortgezet. De zoons van Wallink gaan zich ermee bemoeien en al snel slaat Teunis Wallink Blik Zeijne ‘tot tweemaeel toe met een gifte voor de kop’. Daarmee is de lont in het kruitvat. De zoons van Overmars nemen het op voor Zeijne omdat die ‘door zijn ouderdom en dronkenschap’ niet in staat is zich te verweren tegen het viertal Wallinks en anderen die er zich mee willen gaan bemoeien. De vechtpartij loopt aardig uit de hand en er worden zelfs messen getrokken. De Wallinks worden echter buiten de deur gewerkt maar die laten het er niet bij zitten en proberen ‘met veel vloeken en razen en met het stoten op de deur met stokken en andere instrumenten’ weer binnen te komen. Er vallen over en weer rake klappen en worden verschillende aanwezigen verwond. De oude Wallink wordt vol geraakt met een schop en valt op de grond. Even later krijgt Jan Pouwels een flinke klap met een schop op zijn hoofd en ook hij zakt zwaargewond ter aarde. Zijn verwondingen zijn zo ernstig dat hij er in de nacht van 10 op 11 juni sterft.
De vechtpartij komt al snel ter ore van de schout van Raalte. Hij stuurt Gerrit Berents van Eerten naar Wallink en Overmars om de verwondingen te beoordelen. Hij maakt een rapport op waarin hij met strepen de lengte van de verwondingen aangeeft.
Als korte tijd later Pouwels aan zijn verwondingen bezwijkt gaat ook de landdrost van Salland zich ermee bemoeien. Overesch en de broers Overmars kiezen eieren voor hun geld en schikken zich in de boete die de schout hen namens de drost oplegt. Wallink en zijn zoons dichten zich meer een slachtofferrol toe. Tot ongenoegen van de drost. Het komt dan ook tot een proces tegen de Wallinks die de rol van verdachten krijgen toegedicht.
Na enkele zittingen van het gericht van het schoutambt betoogt de advocaat namens de drost, doctor Rutger Metelerkamp, op 4 januari 1746 dat de gemeenschap er alles aan gelegen is ‘dat alle delicten en misdrieven tot conservatie van de publique ruste ende tranquilliteit redenmatig en ook op het schielijkste gestraft worden’.
Er volgt een lange aanklacht, een verweerschrift van de advocaat van Walink en er zijn verschillende zittingen in Raalte maar ook in Deventer waar getuigen worden gehoord zodat de rechtsgeleerden een beeld kunnen krijgen van het voorgevallene. Uiteindelijk worden Gerrit Wallink en zijn drie zoons in het najaar van 1746 veroordeel tot een boete van 50 gulden elk en moeten ze ook de gerechtskosten betalen die begroot worden op ruim 120 gulden.
Of de verhoudingen tussen Wallink, Blik Zeijne, Overesch en Overmars ooit weer goed gekomen zijn?
(Geert Hannink)
Benieuwd hoe de rechtspraak destijds ging?
Dit voorval (Het proces tegen Wallink) zal worden gebruikt bij een historische rechtspraak op de grote markt in Raalte. Op 15 juli zal er rechtgesproken worden door de Schout. Bekende en minder bekende Raaltenaren zullen figureren in dit historische schouwspel. Je bent vast blij dat het er nu anders aan toe gaat. Dit en nog veel meer is te bekijken in het volgende thema weekend van Raelt tot Raalte.
Archief schoutambt Raalte
Tijdens de ‘Franse tijd’ rond 1800 is de gemeente Raalte (toen zonder Heino) ontstaan uit het voormalige schoutambt Raalte. Van dat schoutambt is een deel van het archief bewaard. Het begint rond 1650 en loopt tot 1812. In dit archief werd opgeschreven welke rechtszaken de schout behandelde. Dat varieerde van overdrachten van onroerend goed, hypotheken, testamenten, voogdijstellingen maar ook rechtszaken tussen burgers en soms ook strafzaken. Het archief van het schoutambt Raalte is te vinden in het Historisch Centrum Overijssel (tegenwoordig Collectie Overijssel) in Zwolle. In 2015 heeft Geert Hannink alle registers gedigitaliseerd. Dit archief is een goede bron voor de geschiedenis van Raalte. Ook dit verhaal over een vechtpartij in 1745 is er in terug te vinden.
