In samenwerking met Roalter Wind publiceert 900 jaar Raalte eerder gepubliceerde verhalen in het jubileumjaar. Zo ook over de sloophamer die in Raalte in diverse oude gebouwen is gegaan. “Roalter misdaden”, zoals ze het destijds in de Roalter Wind noemden. Dit keer het eerste deel over Havezate De Hofstede….
“Het had zo mooi kunnen zijn….”
Nee, er is in Raalte geen kloon van Peter R. de Vries actief om allerlei criminele activiteiten bloot te leggen. Dossier Raalter misdaden legt de vinger op andere misstanden, namelijk de laffe moord op aansprekende gebouwen door de jaren heen. Panden met een bijzondere architectuur, kenmerkend voor de tijdsgeest of gebouwen met een bijzondere bestemming. Schijnbaar achteloos zijn ze met de grond gelijk gemaakt om plaats te maken voor een vaag begrip als “vernieuwing”.
Je rijdt met de auto of op de fiets langs Tivoli en Tijenraan en eenmaal het oorlogsmonument gepasseerd, valt je blik op een prachtige authentieke havezate. Hoewel je het zicht enigszins wordt ontnomen door een bomenrij is de grandeur van ‘De Hofstede’ overduidelijk aanwezig. Een groep wandelaars maakt ijverig foto’s, want zo blijkt uit hun relaas dit is echt iets dat ze thuis moeten zien. ‘Raalte is een plaats, waar ze nog weten hoe ze moeten omspringen met cultuurhistorisch erfgoed. Een voorbeeld voor heel Nederland!’
Medewerkers van VVV/ANWB moeten extra vakantiekrachten inhuren om de grote stroom bezoekers te kunnen verwerken. Etablissementen Tulip Inn en De Zwaan moeten potentiële gasten teleurstellen en doorverwijzen naar omliggende plaatsen. Iedereen wil havezate “De Hofstede’ zien. Het is geschiedschrijving aan de rand van het centrum van Raalte. Zo’n pittoresk en historisch verantwoord dorpshart kom je niet vaak tegen, is de algemene teneur in de reacties.
Het had zo mooi kunnen zijn, maar de realiteit is helaas heel anders. De havezate is ten prooi gevallen aan het monster dat wordt omschreven als vooruitgang of vernieuwing. We moeten het daarom doen met de herinneringen. Wie een duik neemt in de geschiedenis, snapt bijna gelijk waarom het met ‘De Hofstede’ en sommige van haar bewoners slecht is afgelopen. Er leek geen maat te staan op de tegenspoed op deze locatie. Financiële problemen, oorlogsgeweld, sterfgevallen niets bleef de havezate en haar adellijke bewoners bespaard.
1919
14 augustus 1879 is een datum, die in de geschiedschrijving van ‘De Hofstede’ met zwart is geschreven. Het is de dag waarop eigenlijk het lot van de eeuwenoude ridderhoeve wordt bezegeld. Economische omstandigheden no- pen tot een publieke verkoop en de versnippering is een feit. Perceel en bebouwing worden namelijk verdeeld in 31 porties. Het versnipperde landgoed ging in 1919 opnieuw onder de hamer en het huisperceel kwam in handen van de ABTB in Arnhem.
De macht van de boerenorganisatie reikte toen nog heel ver. De wil van de boer is wet en de overheid kon daar in die dagen weinig tegen uitrichten. De ABTB vond het noodzakelijk dat er in Raalte een landbouwschool kwam 1921 was deze school een feit. Een winterlanbouwschool welteverstaan, want alleen dan is er tijd om naar school te gaan en te studeren. Hoewel ook de ouders zijn doordrongen van het nut om kennis bij te spijkeren, zijn de extra handen op het boerenbedrijf in de zomer- maanden onmisbaar.
1964
In eerste instantie leek de ABTB nog wel doordrongen van het belang om de havezate te behouden. Deze had namelijk een mooie functie als directeurswoning. Architect Roebbers uit Deventer werd ingeschakeld om een vriendelijk en bijpassend schoolgebouw te ontwerpen. Het moet gezegd worden dat de havezate en de landbouwschool in de beginjaren een fraai en harmonieus geheel vormden.
Een stijgend aantal leerlingen zorgde er in 1964 echter voor dat nadrukkelijk moest worden gekeken naar mogelijkheden voor uitbreiding. De leiding van de ABTB kwam toen op de onzalige gedachte om het stijlvolle huis (zie foto’s voor en na de afbraak op de vorige pagina) tot de grond toe af te breken. Weg zeventiende eeuwse trapgevel, weg zandstenen kruisvensters met kruisbogen. Weg gracht met het authentieke bruggetje. Weg met de geschiedenis. Havezate ‘De Hofstede’ is niet meer, leve de blokkendoos van het landbouwonderwijs! Met het huis werd ook de oude school afgebroken. Protesten van het Cultuur Historisch Genoot- schap Raalte hadden hetzelfde effect als die van een roepende in de woestijn.
2010
Voorstanders geven aan dat je de ontwikkeling geen halt toe kunt roepen. Tenminste, als je jezelf als gemeente respecteert en op de kaart wilt zetten. Tegenstanders, die hun protest in eerste instantie hebben verloren, hopen op een herkansing. Op een moment dat er nieuwe afwegingen worden gemaakt en er wellicht ruimte is voor een moment van bezinning. De gebeden werden verhoord, want eind twintigste eeuw kwam de aankondiging dat het complex zou worden verplaatst. Dat gaf het gemeentebestuur de unieke kans om een grote historische fout goed te maken. Maar nee, het grote geld lonkte en in plaats van een prachtig dorpspark (eventueel met beeldentuin) werden er elf bungalows uit de grond gestampt. Met als gevolg dat niemand op deze locatie nog op zij kijkt of zelfs blijft staan. De enkeling die het wel doet, heeft een lekke band of mijmert over vroeger om dan hoofdschuddend weer zijn of haar weegs te vervolgen.
De bouw van de bungalows greep ook dorpsscribent en amateur-historicus Herman Hannink aan. In ‘Raalte, een verhaal apart (Uitgeverij Waanders, 2003) bracht hij zijn on- genoegen op beeldende wijze onder woorden: ‘Het is de Center Parks gedachte. Treurig. Nooit slagen we er in aan de wurggreep van de openbare grijsheid te ontsnappen. Altijd maar pappen en nathouden en zorgelijk zijn. Nooit eens een groot gebaar, een Koninklijke geste, een groots en meeslepend idee. We worden steeds grauwer. Ik kan me daar echt kwaad over maken. Het helpt alleen niks.’ Aldus Herman Hannink.
Dit verhaal is eerder gepubliceerd geweest in Roalter Wind en brengen we in dit jubileumjaar iswm Roalter Wind weer onder de aandacht.
