In samenwerking met Roalter Wind publiceert 900 jaar Raalte verhalen in het jubileumjaar. Zo ook over de sloophamer die in Raalte in diverse oude gebouwen is gegaan. “Roalter misdaden”, zoals ze het destijds in de Roalter Wind noemden. Dit keer het tweede deel over het prachtige oude stationsgebouw…
In Raalte besliste slopershamer de strijd tussen nostalgie en vooruitgang
Terugkijkend vanuit het heden naar het verleden is het hartstikke eenvoudig om het ogenschijnlijke Gebouwen cultuur-historisch erfgoed is gesloopt, te veroordelen. Met andere woorden: hoe jammer het ook is dat kenmerkende panden zijn verdwenen, moet je het wel plaatsen in het licht van de tijdsgeest. Eén van de mooiste voorbeelden in Raalte is misschien wel het NS-station. Het oorspronkelijke gebouw hield het bijna een eeuw uit, maar in de jaren tachtig van de vorige eeuw is het vervangen door een glazen gedrocht dat symbool moest staan voor de vooruitgang….
Ach, het oude stationsgebouw. De fiets) oude(re) generatie mijmert graag weg bij het beeldbepalende gebouw dat veel overeenkomsten vertoonde met andere NS-stations in de regio. Het zorgde voor herkenning. Raaltenaren die met de trein reisden, werden steevast bevangen door een gevoel van weemoed als ze ’s avonds hun woonplaats naderden en in de verte het NS-station zagen opdoemen. Het moet hetzelfde gevoel zijn als dat van een stuurman van een vissersboot die de vuurtoren ontwaart als teken dat hij aanstonds zijn gezin weer in de armen kan sluiten.
1881
Het originele stationsgebouw stamt uit 1881. Het markeerde de opening van de spoorlijn Zwolle Almelo. Helaas is de naam van de architect niet meer terug te vinden in de archieven van de Nederlandse Spoorwegen. Grappig detail is dat de NS destijds voor het ontwerp van haar stations vijf keuzes hanteerde. Afhankelijk van de grootte van de plaats en dus ook het aantal reizigers varieerde de status van het gebouw Raalte werd ingedeeld in de veilige middenmoot. En iedereen genoot van de architectonische schoonheid die zich zeker niet beperkte tot het aangezicht vanaf de straatkant. De achterzijde bij het perron kenmerkte zich namelijk door een hoge kap, luifel zo u wilt. We schrijven hier continu NS, maar haar voorloper was het Staats Spoor, dat we hier maar niet zullen afkorten. Zij was verantwoordelijk voor aankomst en vertrek van de treinen op de lijn Zwolle Almelo.
In 1910 diende zich echter nog een maatschapp aan, namelijk de Overijsselsche Lokaalspoorweg Maatschappij Deventer-Ommen (OLDO). Deze maatschappij heeft het ‘slechts een kwart eeuw volgehouden, maar in de regio zijn hiervan nog wel souvenirs te vinden. Het meest fraaie voorbeeld is het oude stationsgebouw in de buurtschap Eikelhof. (gem Olst-Wijhe) Een deel van de N348 (Raalte-Lemelerveld) is zelfs aangelegd over het oude spoorwegtracé.
1940-1945
Er viel zelfs iets van trots te bespeuren bij de doorgaans als nuchtere bekend staande Raaltenaar. Het leek alsof Raalte met het stationsgebouw een treetje hoger op de architectonische ladder was gezet. Helaas gooide de Tweede Wereldoorlog roet in het eten. Ook het NS-gebouw ontkwam niet aan de gevolgen van de strijd tussen bezetter en geallieerden. Het station raakte behoorlijk zwaar beschadigd. De wederopbouw ging ten koste van haar authentieke karakter, want de originele stenen werden vervangen door een laag pleisterwerk. Begin jaren zestig stond er nog een kleine verbouwing op stapel. Deze was nodig om een wachtkamer en ruimere vertrekhal te creëren.
1976
Het was tevens de laatste verbouwing van het stationsgebouw, want midden jaren zeventig vond de NS dat er moest worden gemoderniseerd. ‘De onderhoudskosten worden te hoog. Een modern gebouw biedt ons een lagere hoeveelheid kosten en de reizigers krijgen meer comfort. Bovendien komt er meer parkeergelegenheid dan momenteel’, legt een woordvoerder van de NS uit in de regionale pers.
De mooie verpakking van dit bericht kon de onvermijdelijke boodschap van de sloop niet verhullen. Een klein gezelschap Raaltenaren heeft zich nog ingespannen om het karakteristieke station alsnog te behouden, maar de hang naar nostalgie verloor de strijd om de vooruitgang. De NS vond zelf dat ze in 1975/1976 goede argumenten had om de sloop door te zetten. ‘Dit soort oude stations zien er op een afstandje nog wel aardig en vertrouwd uit, maar kunnen bij nadere beschouwing naargeestig en troosteloos worden genoemd. Het metselwerk is compleet verkankerd.”
2011
Begrip is er voor de vooruitgang en begrip is er voor de ondernemers van de NS die Raalte niet als afzonderlijk station kunnen zien, maar het in de context van alle Nederlandse stations moeten plaatsen. Maar was het niet mogelijk geweest om samen met gemeente en andere instanties te kijken naar een andere bestemming om daarmee tevens een grondige opknapbeurt te rechtvaardigen In andere plaatsen is bijvoorbeeld in het stationsgebouw de plaatselijke VV, een streekmuseum of zelfs kantoorgelegenheid gerealiseerd. Dan had het pand er anno 2011 ongetwijfeld beter bij gestaan…
Tekst uit eerder verschenen Roalter Wind
